από Σωτήρη Γεωργανά*

δημοσιεύθηκε στο www.e-rooster.gr στις 9 Μαρτίου 2005

Ένας από τους πραγματικά πιο διαδεδομένους μύθους που έχει βλάψει και ανεπανόρθωτα την Ελλάδα είναι ο μύθος των “αντιλαϊκών” μέτρων. Οι πρόσφατες κυβερνήσεις μας κριτικάρονται συνεχώς ότι λαμβάνουν αντιλαϊκά μέτρα, σε κάθε μέτρο οικονομικής πολιτικής που λαμβάνουν.

Οι καταργήσεις των σπάταλων επιδοτήσεων, η μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού, η μείωση του αριθμού των δημοσίων υπαλλήλων, οι περιορισμένες αυξήσεις σε μισθούς και συντάξεις βαφτίζονται σαν αντιλαϊκές και καταδικάζονται σχεδόν από το σύνολο του τύπου και των ΜΜΕ. Κανείς δεν μας πληροφορεί βέβαια ποιος είναι αυτός ο λαός τον οποίο τόσο κυνηγάει η κυβέρνηση και ποια είναι τα κίνητρα της. Χαίρονται, γιατί δεν ξέρουν πως είναι χρεωμένα από την μέρα που γεννήθηκαν

Πως είναι δυνατόν μια κυβέρνηση να είναι τόσο σχιζοφρενική ώστε να παίρνει μέτρα που έρχονται ευθέως σε σύγκρουση με το συμφέρον του λαού που την ψηφίζει; Η απάντηση στις περισσότερες φορές είναι απλή. Δεν υπάρχουν αντιλαϊκά ή φιλολαϊκά μέτρα! Υπάρχουν μόνο μέτρα που ευνοούν κάποιες ομάδες και πλήττουν άλλες. Και πάντα αυτοί που φωνάζουν περισσότερο υπέρ της διατήρησης του στάτους κβο και κατά των μεταρρυθμίσεων είναι βέβαια αυτοί που ωφελούνται.

Σαφώς οι δημόσιοι υπάλληλοι όταν φωνάζουν για υψηλότερους μισθούς δεν μιλάνε για μισθούς που αξίζουν λόγω αύξησης της παραγωγικότητας τους, δεν μιλάνε για μισθούς που πρέπει να ανέβουν για το καλό της χώρας. Μιλάνε απλά και ξεκάθαρα για το προσωπικό τους συμφέρον. Είναι παλιά η σύγκρουση προνομιούχων και μη προνομιούχων στην Ελλάδα. Το μεγάλο παράδοξο όμως είναι ότι σήμερα οι προνομιούχοι είναι και αυτοί που γκρινιάζουν περισσότερο και ζητάνε ακόμα περισσότερα προνομία από τις κυβερνήσεις! Γιατί ποιοι άλλοι είναι οι προνομιούχοι στην σημερινή Ελλάδα, από τους δημοσίους υπαλλήλους με τους υπερβολικούς μισθούς*, με την μονιμότητα, την χαλαρότητα και την πλήρη ανευθυνότητα τους. Και βέβαια διαχρονικά οι υπόλοιποι, μη προνομιούχοι, παλεύουν για να λάβουν και αυτοί τα προνομία, παλεύουν λοιπόν για μια θέση στο δημόσιο. Είναι γνωστά τα προβλήματα που έχει φέρει αυτή η κατάσταση στην χώρα και δυστυχώς ακόμα δεν φαίνεται να έχει πειστεί πλήρως η κυβέρνηση ότι η κατάργηση αυτών των προνομιών είναι η μόνη λύση στο πρόβλημα.

Φυσικά αυτή η σύγκρουση συμφερόντων κάνει τα πράγματα δυσκολότερα για την κυβέρνηση. Υπάρχει όμως ένα θέμα που όλες οι πλευρές στην Ελλάδα φαίνεται να έχουν συνασπιστεί και να τα έχουν συμφωνήσει. Όλοι οι Έλληνες έχουν συμφωνήσει λοιπόν ότι είναι “φιλολαϊκό” η κυβέρνηση να φορτώνει με χρέη τις μελλοντικές γενιές για να ενισχύει τις τωρινές! Πραγματικά ενώ στην προσωπική τους ζωή οι Έλληνες μάλλον δεν θα κλέβαν τα παιδιά τους, είναι συγκλονιστική η ετοιμότητα τους συλλογικά να κλέβουν τις επόμενες γενιές! Με τα δικά μου μέτρα είναι άδικο και ανήθικο να κλέβεις από κάποιον που ακόμα δεν έχει γεννηθεί και δεν μπορεί να αντισταθεί. Από ότι δείχνουν τα στοιχειά όμως, οι συμπολίτες μας δεν συμφωνούν μαζί μου:

Το δημόσιο χρέος της Ελλάδος έχει φτάσει στο 112% του ΑΕΠ, ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά στις ανεπτυγμένες χώρες. Για σύγκριση χώρες που ιστορικά έχουν παραπλήσια “μεσογειακά” έθιμα σπατάλης, έχουν χρέος μόνο 65% (Πορτογαλία) ή 60% (Ισπανία). Το χρέος μας είναι σήμερα τόσο μεγάλο που μόνο η αποπληρωμή των τόκων ετησίως κοστίζει στους Έλληνες 10% των εισοδημάτων τους.. Μια υπεύθυνη πολιτική φυσικά θα προσπαθούσε να ελαφρύνει αυτό το βάρος. Και είναι βασική αρχή οικονομικής πολιτικής να μειώνουμε το χρέος όταν τα πράγματα πάνε καλά, για να έχουμε δυνατότητες να ανταποκριθούμε όταν κάτι πάει στραβά (saving for a rainy day). Ακόμα και αν δεν ενδιαφερόμαστε για τα παιδιά μας, πρέπει να σκαφτόμαστε λίγο το μέλλον ΜΑΣ. Αυτό θα το έκανε όμως ένας σώφρων άνθρωπος, όχι ένας Έλληνας. Τρομερό ποσοστό του ελληνικού τύπου καταδικάζει την σημερινή κυβέρνηση για τις μετρημένες της προσπάθειες να μειώσει το έλλειμμα. Και οι απόψεις που κυριαρχούν είναι εξωφρενικές. Σε πρόσφατο άρθρο στο ΒΗΜΑ, απορούσε ένας αρθρογράφος γιατί η διεθνής κοινότητα θεωρεί την δεκαετία του 80 στην Ελλάδα αποτυχημένη; Αφού οι Έλληνες την θυμούνται σαν την δεκαετία που “φάγανε μέλι”! Φαίνεται πολλοί ακόμα δεν έχουν καταλάβει ότι το μελί θα το πληρώνουμε βαριά για πολλές γενιές ακόμα**. Αν κάποιος πίστευε όλα αυτά που γράφονται θα νόμιζε ότι η Ελλάδα έχει βρει τον τρόπο να ξοδεύει περισσότερο από όσο παράγει για πάντα!

Και δυστυχώς σε ένα ζήτημα με ακόμα μεγαλύτερη σημασία για το μέλλον της χώρας, το ασφαλιστικό, η κυρίαρχη γνώμη φαίνεται να είναι ότι δεν χρειάζεται να κάνουμε τίποτα για να το αντιμετωπίσουμε. Διάβαζα στην Ελευθεροτυπία την έξης παρανοϊκή άποψη: “σύμφωνα με μελέτες της ΓΣΕΕ το ασφαλιστικό είναι εξασφαλισμένο μέχρι το 2020. Άρα δεν χρειάζεται καμιά μεταρρύθμιση μέχρι τότε”. Μπροστά σε τέτοια επίδειξη ανευθυνότητας μένω άναυδος…

Και η ιδία η ΓΣΕΕ βέβαια φαίνεται να πιστεύει ότι η μόνη μεταρρύθμιση που χρειάζεται είναι η αύξηση της κρατικής χρηματοδότησης. Λες και το κράτος θα δημιουργήσει τους πόρους από το μηδέν και έτσι δεν θα φορτώσει περισσότερο το χρέος μας!

Οι Έλληνες όμως πάντα είχαν την τάση να φορτώνουν τα προβλήματα του σε άλλους, στο μέλλον ή και στα δυο. Τι άλλαξε και κινδυνεύουμε να καταστραφούμε τώρα;

Μα βέβαια η ριζά του προβλήματος είναι η δημογραφική γήρανση της Ελλάδας. Διαχρονικά οι εργαζόμενοι πλήρωναν λιγότερα στα ταμεία από τις συντάξεις που έπαιρναν. Αυτό ήταν δυνατόν όμως μόνο χάρη στην συνεχή αύξηση του ελληνικού πληθυσμού. Έτσι οι επόμενες γενιές στήριζαν τις προηγούμενες, χωρίς πρόβλημα. Όμως οι Έλληνες έχουν πάψει να αυξάνονται με φυσικό τρόπο, εδώ και κάποιο καιρό.

Έτσι ενώ το 1984 η σχέση μεταξύ συνταξιούχων και ασφαλισμένων ήταν ένα προς 2,7 , το 2004 διαμορφώθηκε στο ένα προς 1,7 περίπου και πέφτει συνεχώς. Μόνο χάρη στους ξένους μετανάστες πληρώνονται ακόμα οι ελληνικές συντάξεις και αυτό δεν θα διαρκεί για πολύ. Το ίδιο με το δημόσιο χρέος. Στο παρελθόν μπορούσε η χώρα να έχει συνεχώς ένα μεγάλο έλλειμμα περιμένοντας να το καλύψει από την μελλοντική μεγέθυνση της οικονομίας. Αυτό όμως δεν είναι πια δυνατό, εκτός αν οι Έλληνες αρχίσουν να έχουν ξαφνικά 5 παιδιά ή αν δεχτούμε κύματα μετανάστευσης της τάξης των 200.000 ατόμων ετησίως. Και τα δυο ενδεχόμενα είναι εντελώς απίθανα, έτσι χρειάζονται άμεσα μεταρρυθμίσεις.

Οι Έλληνες όμως δεν έχουν καμιά όρεξη για μεταρρυθμίσεις. Αντί για αυτό θα ακολουθήσουμε το παλιό, καλό, και κυριώς φιλολαϊκό μέτρο: θα χρεώσουμε τα παιδιά μας!

——————-

*Πολλές μελέτες έχουν βρει ότι οι μισθοί στο ελληνικό δημόσιο είναι υψηλότεροι από τον ιδιωτικό τομέα, παρά την μεγάλη διαφορά παραγωγικότητας υπέρ των ιδιωτικών υπαλλήλων!

** Για του λόγου το αληθές, κάποια στοιχειά για την ελληνική ανάπτυξη την αποτυχημένη δεκαετία του 80, σε σύγκριση με παρόμοιες χώρες.

Η δραματική άνοδος του ελληνικού χρέους 1980-2000

Και σύγκριση του ελληνικού χρέους το 2003, ως ποσοστού του ΑΕΠ, με άλλες χώρες.

Να σημειωθεί ότι η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα της ΕΕ που συνδυάζει υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης τα τελευταία χρόνια με αύξηση του χρέους σαν ποσοστό του ΑΕΠ! Η λογική απορία είναι: Όταν πέσουν οι ρυθμοί ανάπτυξης μας τι θα κάνουμε? Θα έχουμε χρέος 200% του ΑΕΠ;

Τεχνική σημείωση: Ένας καλός οικονομολόγος θα μπορούσε να παρατηρήσει ότι η αύξηση του δημοσίου χρέους από μόνη της δεν είναι κακή, μια και με δεδομένες δημόσιες δαπάνες μια αύξηση του χρέους σημαίνει ισόποση μείωση των φόρων. Έτσι η σημερινή γενιά, θεωρητικά κληροδοτεί μεγαλύτερο χρέος στις επόμενες αλλά και χάρη στην μείωση των φόρων κληροδοτεί και περισσότερες αποταμιεύσεις. Το αποτέλεσμα θα έπρεπε να είναι αδιάφορο στις επόμενες γενιές. Στην πράξη όμως, τα αυξανόμενα χρέη μας πάνε πάντα για αύξηση των δημοσίων δαπανών, έτσι ώστε η αύξηση του χρέους να μην φέρνει και μείωση των φόρων. Με λίγα λόγια, στην περίπτωση μας ισχύει ότι δανειζόμαστε από τις επόμενες γενιές για να τα φάμε όλα τώρα…

* Δρ Οικονομικών (Πανεπιστήμιο Βόννης) και Επ. Καθηγητής Οικονομικών (Πανεπιστήμιο Λονδίνου-Royal Holloway)

Πηγή: e-rooster.gr