από Ανδρέα Ζαμπούκα*

δημοσιεύθηκε στο www.capital.gr

Στην πολιτική ιστορία, η αντιπαράθεση μεταξύ αρετής και κακότητας αποτέλεσε πάντα τη βάση ανάλυσης των ειδικών και των φιλοσόφων. Από τους σοφιστές, τον Αλκιβιάδη, τον Κικέρωνα ως τον Μακιαβέλι, ο προσδιορισμός της σχέσης του πολίτη με την εξουσία ήταν βασισμένος στην αναζήτηση της πολιτικής αρετής των ανθρώπων. Σε ένα σοφιστικό «ταξίδι» του Πλάτωνα στον «Πρωταγόρα» τίθεται το ερώτημα αν τα μέλη μιας κοινωνίας είναι δυνατόν να διδαχτούν την πολιτική αρετή, ώστε να μπορεί η κοινότητα να απολαμβάνει μια ελεγχόμενη σταθερότητα και ευημερία. Ο Μακιαβέλι επίσης, στον «Ηγεμόνα», επισημαίνει ότι ο ηγέτης είναι ο μόνος που μπορεί να αφυπνίσει την ηθικότητα στους ανθρώπους οι οποίοι εκ προοιμίου, ρέπουν, από τη φύση τους, προς τον αμοραλισμό.

Εκείνο βέβαια, που προκαλεί εντύπωση στα πολιτικά συστήματα του σύγχρονου δυτικού κόσμου, είναι το εξής: Ενώ οι σύγχρονοι ηγέτες έχουν ως ευαγγέλιο τον «Ηγεμόνα», ερμηνεύουν τον Μακιαβέλι κατά βούληση και υιοθετούν τον εύκολο δρόμο του πολιτικού αμοραλισμού. Αντί δηλαδή να εντοπίσουν τη «φυσική κακότητα» του πλήθους και να το σπρώξουν προς την αρετή, αυτοί αρκούνται στην εκμετάλλευση του, για τη διατήρηση της εξουσίας.

Αποδεικνύεται έτσι, πως ο ηγέτης δεν είναι «πεφωτισμένος» αλλά ένας άνθρωπος, ευάλωτος στα πάθη και επιρρεπής στις αδυναμίες, όπως και οι άλλοι. Γι΄αυτό και κάθε απόπειρα μεσσιανισμού και θεοποίησης ηγεσιών έχει αποτύχει παταγωδώς, όπου εφαρμόστηκε.

Πρόσφατα, ξεκίνησε άλλη μία δημόσια συζήτηση για το εκλογικό σύστημα των δημοτικών εκλογών. Διατυπώθηκε η πρόθεση του Υπουργού Μιχελάκη για δύο κοινά ψηφοδέλτια, το ένα μόνο με υποψήφιους δημάρχους και το άλλο με υποψήφιους δημοτικούς συμβούλους. Πέρα από την ουσία του ζητήματος, που με βρίσκει σύμφωνο, παρακολουθώ έκπληκτος, την πολιτική ανηθικότητα των κομμάτων για το θέμα. Απροκάλυπτα, γίνονται υπολογισμοί της κομματικής επικράτησης ή και της πολιτικής διάσωσης διαφόρων προσώπων. Με απύθμενο θράσος ο Τσίπρας θεωρεί ότι αυτός διαθέτει τους καλύτερους «illuminatos» δημάρχους ενώ οι άλλοι είναι «βλαχοδήμαρχοι», το ΠΑΣΟΚ προσπαθεί να χωθεί όπου βρει, μπας και παρατείνει ο Βενιζέλος την πολιτική ασυλία του και η ΝΔ ελπίζει σε μία αναστροφή της ψήφου διαμαρτυρίας υπέρ του ΣΥΡΙΖΑ.

Με λίγα λόγια, ο σχεδιασμός γίνεται σαφέστατα και με απόλυτη επιμέλεια πάνω στο πεδίο της κομματικής επικράτησης και της θέσης του μεγάλου ή του μικρού ηγέτη. Πρώτα, επέρχεται η διασφάλιση της προσωπικής «ευδοκίμησης» και ό,τι περισσέψει μοιράζεται με τυμπανοκρουσίες στην πολιτική κοινότητα και στους δημότες. Αυτό είναι λοιπόν, το δόγμα της «παράπλευρης ωφελιμότητας» εμπνευσμένο από την διαπίστωση ότι οι μάζες των «αμνών» δεν είναι τόσο αθώες αλλά μάλλον άβουλες και ανεύθυνες για να αντιδράσουν συμμετοχικά και υπεύθυνα. Γι΄αυτό γίνεται αποδεκτός ο πολιτικός αμοραλισμός και η χυδαιότητα του πολιτικού συστήματος που εκτρέφει «σχεδιαστές» ηγεμονίας και όχι δημιουργικούς διαχειριστές της δημοκρατίας.

Όπως και να ΄χει, έστω και έτσι, ας δεχτούμε την «παράπλευρη ωφελιμότητα» της κοινωνίας από τις «αγαθές» προτάσεις Μιχελάκη…! Γιατί μπορεί να είμαστε λίγο τυχεροί που κάτι μπορεί να σπάσει στην κομματοκρατία των δήμων. Ας το πάρουμε απόφαση πως μόνο από σπόντα και μόνο από εύνοια των θεών -όχι πάντως του Σαμαρά και του Άνθιμου- μπορούμε να περιμένουμε βελτιώσεις στην πολιτική μας ζωή.

Είναι φανερό ότι σ΄αυτή τη χώρα, βιώνουμε την απόλυτη πολιτική «κακότητα» στη χειρότερη μορφή της. Μ΄αυτό το καθεστώς αρχών και αξιών, μ΄αυτή την κουλτούρα ανεπάρκειας των πολιτικών ηθών, καμιά καλοπροαίρετη παρέμβαση δημιουργίας δεν μπορεί να συμβεί. Ας έχουμε λοιπόν, υπομονή, μήπως από την κόντρα ανταγωνισμού των «φυλάρχων», εισπράξουμε κι εμείς «οι ιθαγενείς» κάτι ωφέλιμο για την πολιτεία μας.

* Ο κ. Ανδρέας Ζαμπούκας είναι Καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας

azampoukas@gmail.com