Γράφει ο Μεϊντέρτ Φενέμα*

Δημοσιεύθηκε στο www.europeanbusiness.gr στις 31 Οκτωβρίου

Οι περισσότερες ευρωπαϊκές επιχειρήσεις ποντάρουν εδώ και πολλά χρόνια στην επιτυχία του πειράματος για μία ενωμένη Ευρώπη

Μπορεί κάποιοι να παίζουν τα ρέστα τους στην διάλυση της ευρωζώνης, όμως η πραγματικότητα δεν τους ευνοεί.

Γράφοντας στην Ντε Φολκσραντ, στις 2 Οκτωβρίου, ο Φριτς Μπολκενστάϊν –πρώην Επίτροπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και πρώην πρόεδρος του φιλελεύθερου ολλανδικού κόμματος VVD– εξομολογήθηκε την δυσθυμία του με το ευρώ: «Η νομισματική ένωση απέτυχε. Το ευρώ τελικά λειτούργησα σαν υπνωτικό που οδήγησε τις χώρες στην ονειροπόληση του dolce far niente αντί να ανησυχούν για την ανταγωνιστικότητά τους. Το αποτέλεσμα είναι μία ένωση όπου η μεταφορά πόρων κινδυνεύει να γίνει ο κανόνας. Υποτίθεται ότι η νομισματική ένωση θα δυνάμωνε την φιλία μεταξύ των λαών της Ευρώπης. Αντ’ αυτού, στις υπερχρεωμένες χώρες η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ παρομοιάζεται με τον Χίτλερ. Οι Ολλανδοί πιαστήκαμε στην φάκα και δεν ξέρουμε πια πώς να βγούμε».
Σύμφωνα με τον Μπολκενστάϊν η κατάρρευση του ευρώ δεν είναι μόνον αναπόφευκτη, αλλά και αναγκαία. Ωστόσο, η προοπτική αυτή δεν είναι ούτε πιθανή, ούτε ελκυστική. Κατέληξα σε αυτό το συμπέρασμα όχι μόνο διότι πλέον οι ευρωπαϊκοί θεσμοί αποφασίζουν μέτρα διάσωσης της οικονομίας με ιλιγγιώδη ταχύτητα –όπως, επί παραδείγματι, την εξονυχιστική επιθεώρηση των προϋπολογισμών των κρατών μελών ή την ενδυνάμωση και αναβάθμιση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου, ή ακόμα και την δημιουργία μόνιμου Ευρωπαϊκού Ταμείου Σταθερότητας (EFSF). Πριν πέντε μόνον χρόνια, αυτά τα μέτρα θα ήταν αδιανόητα.

Αν θεωρώ πως η ΕΕ θα συνεχίσει να πορεύεται προς την πολιτική της ενοποίηση, όπως είχε προβλέψει από το 1991 ο Χέλμουτ Κολ, είναι επίσης διότι η ευρωπαϊκή ελίτ έχει πια κάνει δυναμική εμφάνιση στο προσκήνιο. Στις έρευνες της διαμόρφωσης δικτύων επαφών ανάμεσα στους μεγάλους Ευρωπαίους επιχειρηματίες, που πραγματοποίησα με τον Έλκε Χέμσκερκ, καταλήξαμε ότι όλοι οι μεγάλοι επιχειρηματικοί όμιλοι της Ευρώπης ποντάρουν εδώ και πολύ καιρό στην ενοποίηση της Ευρώπης. Αυτό ήταν φανερό ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1970. Οι σχέσεις μεταξύ των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων πύκνωσαν απότομα τότε και η τάση αυτή ενισχύθηκε κατά τον 21ο αιώνα.

Πέραν των διαβουλεύσεων και των συναντήσεων ανταλλαγής απόψεων, διαπιστώσαμε πως μεταξύ 2005 και 2010 επιτείνεται η εμφάνιση διακρατικών διοικητικών συμβουλίων στις μείζονες ευρωπαϊκές επιχειρήσεις (που συγκαταλέγονται στις 300 πρώτες του δείκτη Eurofirst). Το φαινόμενο αυτό αφορά πλέον σήμερα σχεδόν 400 εταιρείες, έναντι 300 πριν μία πενταετία.

Μολαταύτα μοιάζει να φθίνει αυτού του είδους ο επιχειρηματικός διεθνισμός με τις εταιρείες πέραν του Ατλαντικού. Η Ευρώπη είναι η μόνη οικονομική οντότητα που οι οικονομικές της ελίτ συγχωνεύονται. Τουλάχιστον το 42% των μεγάλων πολυεθνικών επιχειρήσεων διαβλέπουν επιχειρηματικές ευκαιρίες στην Ευρώπη. Σχεδόν το ένα τρίτο εξ αυτών αναμένει ότι η δυτική Ευρώπη θα αναδειχθεί το επόμενο διάστημα σε πρωταγωνιστή όσον αφορά τις συγχωνεύσεις και τις εξαγορές επιχειρήσεων. Στην ηπειρωτική Ευρώπη, οι επιχειρήσεις προσβλέπουν κυρίως στην Γερμανία (62%), με την Γαλλία (22%) και την Ολλανδία (21%) να βρίσκονται πολύ πιο πίσω.
Εντούτοις, ο Φριτς Μπολκενστάϊν έχει τα δίκια του. Χάρη στον φθηνό δανεισμό από την ευρωζώνη, τα κράτη της νοτίου Ευρώπης έζησαν επί πολλά χρόνια πολύ πέραν των δυνατοτήτων τους. Αλλά πλέον αυτές οι χώρες ανακλήθηκαν στην τάξη από την Γερμανία, την Ολλανδία και –μετά από κάποιους αρχικούς δισταγμούς– την Γαλλία. Στην Ελλάδα, την Ιταλία και την Ισπανία επιβλήθηκαν βαθειές μεταρρυθμίσεις και δρακόντεια μέτρα λιτότητας.

Όπως φαίνεται, η Ισπανία βρίσκεται ήδη σε τροχιά οικονομικής ανάκαμψης. «Η ισπανική οικονομία ξεφεύγει προσεκτικά από την κρίση», έγραφε το πρωτοσέλιδο της Ντε Φολκσραντ στις 10 Οκτωβρίου. Πλέον, ο ισπανικός τραπεζικός τομέας βρίσκεται υπό ευρωπαϊκή εποπτεία και ο δημόσιος τομέας φαίνεται επίσης αποφασισμένος να αναδιοργανωθεί. Ενώ η Ισπανία ξεπερνά την κρίση, και η Ιταλία φαίνεται να έχει όλες τις δυνατότητες να πετύχει κάτι ανάλογο. Ως προς αυτό, η αποδυνάμωση του Μπερλουσκόνι είναι άλλο ένα ενθαρρυντικό σημάδι.

Το τέλος του ευρώ, που εύχονται τόσον η άκρα αριστερά όσο και η άκρα δεξιά, θα σηματοδοτούσε μία μεγάλη οπισθοχώρηση. Οι ευρωπαϊκές ελίτ δεν παύουν να συναντούν δυσκολίες λόγω των έντονων αντιευρωπαϊκών συναισθημάτων των λαών. Σε όλες τις χώρες, αυτό το κλίμα θα μεταφρασθεί σε μόνιμες εκλογικές επιτυχίες για τα αντιευρωπαϊκά κόμματα. Αλλά οι λαϊκιστές είναι έντονα διχασμένοι και θα παραμένουν ανίσχυροι για όσο καιρό οι ευρωπαϊκές οικονομικές ελίτ παραμείνουν γερά ενωμένες. Η Ελλάδα ίσως τελικά αναγκαστεί να εγκαταλείψει την νομισματική ένωση. Αλλά ακόμα κι αν παραμείνει, το ευρώ δεν κινδυνεύει.

* Ομότιμος καθηγητής πολιτικής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ

Πηγή: European Business Review