Γράφει ο Α. Π. Δημόπουλος

Δημοσιεύθηκε στην Εστία στις 6 Νοεμβρίου 2014

«Ο Ronald Reagan συνήθιζε να ρωτάει, εάν είστε σε καλύτερη κατάσταση από τέσσερα χρόνια πριν. Στην περίπτωσή μας, είστε σε καλύτερη κατάσταση από έξι χρόνια πριν; Και η απάντηση είναι, ότι σίγουρα η χώρα είναι καλύτερα από τότε που ανέλαβα» – να πως συνόψισε, σε πρόσφατη συνέντευξή του, ο Πρόεδρος Obama το ερώτημα των «ενδιάμεσων» εκλογών της 4^ης Νοεμβρίου στις ΗΠΑ, μιμούμενος τον τότε υποψήφιο Ronald Reagan στην αποφασιστική τηλεμαχία του με τον Πρόεδρο Carter. Σωστό ερώτημα – λάθος απάντηση. Όχι, ο αμερικανικός λαός δεν βρίσκει εαυτόν σε καλύτερη κατάσταση έξι χρόνια μετά – στις εκλογές της 4^ης Νοεμβρίου, η Αμερική αποδοκίμασε με τρόπο καθαρό τον Πρόεδρο Obama και την πολιτική του. Μετά έξι χρόνια, ο έλεγχος και της Βουλής των Αντιπροσώπων και της Γερουσίας περνάει στους Ρεπουμπλικάνους και η εξουσία στην Washington παίρνει χαρακτηριστικά συγκυβέρνησης. Κόκκινο Κογκρέσο. Μπλε Πρόεδρος. Πως άραγε να αναγνώσει κανείς το αποτέλεσμα;

Τώρα, φυσικά, στο δικομματικό πολιτικό σκηνικό των Η.Π.Α., οι πολιτικές ανατροπές είναι περισσότερο ποιοτικές – σε επίπεδο αριθμών, η χώρα είναι πολιτικά διαιρεμένη. Οι Δημοκρατικοί ελέγχουν τις πολιτείες της δυτικής και βορειανατολικής ακτής, εκεί, δηλαδή, που συγκεντρώνεται ο περισσότερο αστικοποιημένος πληθυσμός και οι μεγαλύτερες πόλεις της χώρας. Οι Ρεπουμπλικάνοι ελέγχουν τις πολιτείες του νότου και της ηπειρωτικής δύσης, εκεί, δηλαδή, που εγκαταβιώνει η δυσπιστία προς την Washington και τις οικονομικές και πολιτικές ελίτ και επιβιώνει το ανεξάρτητο πνεύμα της βαθιάς «Δύσης». Τελικά, οι εκλογές, προεδρικές και μη, κρίνονται σε έναν κατά περίπτωση σχετικά περιορισμένο και πολιτικά αμφίρροπο γεωγραφικό χώρο. Με άλλα λόγια, στις Η.Π.Α. δεν υπάρχουν αριθμητικοί πολιτικοί θρίαμβοι και καταστροφές – όμως αρκούν μικρές μεταστροφές για να επέλθουν μεγάλες πολιτικές συνέπειες. 

Αυτό ακριβώς συνέβη προχθές – οι εκλογές δεν άλλαξαν την ισόρροπη πολιτική γεωγραφία της Αμερικής. Μάλιστα, υπήρχε και τεχνικός λόγος που ευνοούσε τους Ρεπουμπλικάνους, γιατί οι περισσότερες διεκδικούμενες έδρες για ανανέωση της Γερουσίας ανήκαν σε Δημοκρατικούς, οπότε οι αντίπαλοί τους είχαν στατιστικό πλεονέκτημα. Όμως, φυσικά, το αφήγημα ήταν πολιτικό και όχι στατιστικό. Οι εκλογές αυτές σηματοδότησαν το τέλος της εποχής Obama και παρέχουν ενδείξεις για τις πολιτικές διαθέσεις της Αμερικής για το μέλλον. Ναι, η Αμερική δεν θέλει έναν καινούργιο Obama. Τι είναι, όμως, αυτό, που θέλει; Και πως εξηγείται, ότι αποδοκιμάζει έναν Πρόεδρο, που επέτυχε να βγάλει, για πολλούς, την αμερικανική οικονομία, από τα βάθη της κρίσης; Υπάρχει σταθερή ανάπτυξη, μείωση της ανεργίας, αναθέρμανση της ζήτησης – μακάρι να το πετυχαίναμε και στην Ευρώπη. Ή μήπως όχι;

Υπάρχει, φυσικά, μία τάση προσωποποίησης στην αμερικανική πολιτική κουλτούρα – η Αμερική σκέφτεται με όρους ηγεσίας όπως την προσωποποιεί στους εκάστοτε Προέδρους της. Ενώ, όμως, είναι σαφές, ότι η Αμερική απορρίπτει την ηγεσία Obama, του δημοσκοπικά χειρότερου, δηλαδή, μεταπολεμικού της Προέδρου, δεν είναι σαφές ποιά ηγεσία αναζητά – και γιατί. Έτσι, ο Βρετανικός Economist έγραψε, πρόσφατα, ότι ίσως η Αμερική να νοσταλγεί την ηγεσία του George W. H. Bush, δηλαδή την ηγεσία ενός πραγματιστή, που, όπως ο Bush ο πρεσβύτερος, να αναζητήσει, έστω και με πολιτικό κόστος, πρακτικές λύσεις, πέρα από τις κομματικές διαιρέσεις. Για κάποιους μάλιστα, ίσως, η «συγκυβέρνηση», που προέκυψε από τις προχθεσινές εκλογές, να υποδεικνύει ακριβώς αυτό – βρείτε λύσεις, δεν έχετε άλλη επιλογή. Όμως, η θεωρία δεν ευσταθεί. Γιατί, αντίθετα, εάν υπάρχει κάτι που χαρακτηρίζει την αμερικανική πολιτική των τελευταίων είκοσι ετών, είναι η εξαφάνιση των λεγόμενων «μετριοπαθών» σε όλο το εύρος του αμερικανικού δικομματισμού. Όχι, η Αμερική δεν αναζητά έναν George W. H. Bush.

Μήπως, ίσως, αναζητά, όπως γράφεται συνήθως στον αμερικανικό Τύπο, έναν Ronald Reagan; Φυσικά, υπάρχει δόση αλήθειας σε αυτό. Η Αμερική νοσταλγεί την ηγεσία του δημοσκοπικά καλύτερου μεταπολεμικού της Προέδρου – πως να μην νοσταλγεί κανείς μία εποχή μεγάλης οικονομικῆς ευημερίας αλλά και πολιτικής και ιδεολογικής κυριαρχίας της Αμερικής στον κόσμο; Όμως αυτό δεν εξηγεί από μόνο του την πλήρη απόρριψη Obama. Γιατί, όπως ο Reagan, έτσι και ο Obama, πήρε μία οικονομία σε κρίση και κατόρθωσε να της προσδώσει και αυτός θετικό πρόσημο. Και μπορεί ο Reagan να κέρδισε την μάχη με τον κομμουνισμό, αλλά κάθε Αμερικανός αντιλαμβάνεται, ότι, ενώ, τότε, η Αμερική ερχόταν ως απελευθερωτής των υποδουλωμένων λαών του «ανατολικού μπλοκ», σήμερα, γίνεται αντιληπτή ως εισβολέας από τον Ισλαμικό κόσμο αλλά και την Ρωσία του Putin – δεν φταίει ο Obama για αυτό. Ας το αποπροσωποποιήσουμε.

Το διατύπωσε ίσως καλύτερα ο άνθρωπος, που αναμετρήθηκε με τον Obama στις τελευταίες εκλογές. «Γινόμαστε σαν την Ευρώπη» – είπε ο Mitt Romney. Και είναι αυτό ακριβώς, που εξηγεί την στάση της Αμερικής απέναντι στον Obama. Η οικονομία αναπτύσσεται. Όμως το μέσο εισόδημα πέφτει. Όπως και στην Ευρώπη το αφήγημα για την οικονομία συλλογικοποιείται. Και έτσι την ίδια ώρα που η οικονομία «βγαίνει από την κρίση», οι πολίτες χάνουν περιουσίες, πνίγονται σε φόρους, πληρώνουν τον κρατισμό. Στην συνείδηση της πλειοψηφίας των Αμερικανών ο Obama ταυτίζεται με όλα αυτά, που υπονομεύουν την ιδιοσυστασία της Αμερικής, ως μιας χώρας στην οποία ακόμα επιβιώνει το πνεύμα του καπιταλισμού. Δεν χρειαζόμαστε σοσιαλιστικά συστήματα υγείας. Δεν θέλουμε την κυβέρνηση, να διαφεντεύει τις ζωές μας. Δεν θέλουμε οι εταιρείες μας, να βρίσκονται σε διαρκή διωγμό από το IRS. Δεν θέλουμε την «εξασφαλισμένη» ζωή της ευρωπαϊκής μετριοκρατίας και τούς πολιτικούς «μεσάζοντες», που την συνοδεύουν. Στη χώρα αυτή επιβιώνει ακόμα το «Αμερικανικό όνειρο». Τελικά, αυτό ήταν το μήνυμα της μεταστροφής της Αμερικής, όπως κωδικοποιήθηκε στις προχθεσινές εκλογές. 

Η Αμερική αναζητά έναν Πρόεδρο, ο οποίος, πρωτίστως, να αντιλαμβάνεται, ότι η Αμερική είναι Αμερική και δεν έχει κανένα λόγο να γίνει Ευρώπη, αναιρώντας ακόμα και το ίδιο το αφήγημα μέσα από το οποίο γεννήθηκε. Περισσότερη Αμερική – αυτό είναι το πολιτικό πνεύμα της εποχής στις ΗΠΑ. Ναι, συμφωνώ, αρκετός σοσιαλισμός υπάρχει στον κόσμο – τον ζούμε κάθε ημέρα. Περισσότερη Αμερική. Ναι, θα αποβεί προς όφελος της ίδιας της Αμερικής αλλά και του κόσμου.