Γράφει ο Σωτήρης Γεωργανάς*

Δημοσιεύθηκε στο Capital στις 10 Αυγούστου 2015

«Όχι στα υφεσιακά μέτρα». Από όλους τους δημιουργικά οργουελικούς όρους που μας προσέφερε η συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ, το «υφεσιακό μέτρο» είναι ίσως ο πιο ακατανόητος. Για έναν οικονομολόγο, υφεσιακό είναι οποιοδήποτε μέτρο τείνει να μειώνει το ΑΕΠ (μετρούμενο ως εθνική παραγωγή ή κατανάλωση αγαθών). Για ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ, υφεσιακά φαίνεται να λογίζονται μόνο όσα μέτρα μειώνουν τις «παροχές» προς τους πελάτες, συγγνώμη, πολίτες: δηλαδή μισθοί στο δημόσιο και κρατικές συντάξεις. Γι’ αυτό και φαίνεται να μην έχουν αντιληφθεί ακόμα πως, παρ’όλη την ιδεοληπτική ασυλία που παρέχουν στο δημόσιο, η οικονομία ξαναβυθίστηκε ήδη σε ύφεση και χρειάζεται άμεση σταθεροποίηση με ενέσεις σοβαρότητας για να στηλωθεί.

Έστω ότι δεν είχαμε διεθνείς υποχρεώσεις, συμφωνίες με δανειστές και μελλοντικές διαπραγματεύσεις να επικρέμονται.

Πως εξηγείται, από μια εντελώς εγωϊστικά εσωστρεφή σκοπιά, η μανία ολόκληρου κομματιού της πολιτικής σκηνής με τις «παροχές» σε μια χώρα που έχει τέτοια οικονομικά προβλήματα; Εκτός κι αν επιστήμονες των παροχολάγνων έχουν ανακαλύψει το δέντρο της χιλιαρικιάς που θα χρηματοδοτήσει τις πολιτικές τους. H τόνωση της οικονομίας μέσω της αυξημένης μισθολογίας δημοσίων υπαλλήλων (ας το ονομάσουμε μισθανάπτυξη) δεν στέκει ούτε λογικά ούτε πρακτικά, μια και τέτοιες δαπάνες σημαίνουν απλά αναδιανομή πόρων και μάλιστα προς τους λιγότερο παραγωγικούς κλάδους: η κυβέρνηση αρπάζει πόρους από παραγωγικές επιχειρήσεις και τους χαρίζει σε κάποιους τυχερούς για να καταναλώσουν.

Ας αφήσουμε την οικονομική θεωρία που λέει ότι ανάπτυξη δεν θα δούμε έτσι γιατί η Ελλάδα είναι μικρή ανοιχτή οικονομία με επαρκέστατη ροπή στην κατανάλωση κι όχι υπερβάλλουσα αποταμίευση. Υπάρχει όμως κανείς, έστω αμύητος στα οικονομικά, που πιστεύει την κρατικιστική θεωρία της μισθανάπτυξης (και δεν τρέφεται από το δημόσιο);

Προσωπικά μου θυμίζει την ιδέα ότι οι άντρες το πρωί με το που ξυπνάνε πρέπει να τρώνε πολύ για να μην κάνουν κοιλιά. Μπορεί να ισχύει υπό πολύ συγκεκριμένες προϋποθέσεις, αλλά είναι πολύ πιο πιθανό ο λαίμαργος προγάστωρ που καταβροχθίζει 5 τσουρέκια πρωινιάτικα να την πιστεύει επειδή τον βολεύει.

Η θεωρία της μισθανάπτυξης δεν είναι απλά ιδιοτελώς ολιγοφρενής αλλά ζημιώνει βαθιά την εικόνα μας στην ευρωπαϊκή κοινή γνώμη και αποδυναμώνει καίρια την δυνατότητα μας να συνεννοηθούμε με «ξένους». Κανείς εταίρος (ή οικονομολόγος που έχει μυαλό στο κεφάλι του) δεν δέχεται την θεωρία μας ως σοβαρό λόγο που δεν αναπτύσσεται η χώρα (δηλαδή καταστραφήκαμε επειδή έπεσαν οι μισθοί στο δημόσιο;!) και αντίστοιχα δεν δέχονται και τις λύσεις που προτείνουμε.

Αντιπροτείνουν όμως τις δικές τους ερμηνείες, συχνά αποτέλεσμα επιφανειακής θεώρησης και αντιεπιστημονικής γενίκευσης: π.χ. ότι φταίει η ελλιπής «ανταγωνιστικότητα» μας (παρόλο που το μοναδιαίο κόστος εργασίας έχει πέσει ραγδαία από το 2008), οι σαθρές δομές της οικονομίας ή το πελατειακό κράτος (λες και δεν ήταν ίδια πριν 5 ή 15 χρόνια). Το (επίσης ιδιοτελές, συχνά) συμπέρασμα των πιο σκληροπυρηνικών είναι ότι δεν έχουμε ελπίδα. Δεν έχουμε πραγματικά θέση στην ευρωπαϊκή οικογένεια, δεν αξίζουμε υψηλότερο εισόδημα, δεν πρέπει να λάβουμε ιδιαίτερη βοήθεια από τον ευρωπαϊκό πυρήνα μια και είναι πεταμένα λεφτά…

Ευτυχώς για μας, ούτε οι κρατικιστές που αναπολούν την Σοβιετική Ένωση ή έστω τα «χρυσά χρόνια» του Αντρέα έχουν δίκιο, ούτε οι απαισιόδοξοι ελεεινολόγοι που μας θεωρούν καταδικασμένους σε ένα μέλλον παρακμής και μιζέριας.

Η κρίση που βιώνει η Ελλάδα αυτή την στιγμή είναι πρώτα και κύρια κρίση εμπιστοσύνης, όχι αποτέλεσμα λιτότητας ή διαφθοράς. Φυσικά χρειαζόμαστε μεταρρυθμίσεις και αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού απ’τα μυαλά μας, αλλά δεν είναι αυτό το μεγάλο φρένο στην οικονομία αυτή την στιγμή. Η οικονομία δεν αναπτύσσεται γιατί οι πολίτες δεν είναι τυφλοί. Όσες μηνύσεις και να κάνουν κυβερνητικοί βουλευτές εναντίον αυτών που τολμάν να πουν την αλήθεια, όσοι ΥπΟικ και να κατηγορούν αυτούς που βλέπουν με τρόμο το grexit αντί για αυτούς που το απεργάζονται, όσες ψεκασμένες συνωμοσιοθεωρίες και να διαδοθούν για ξένους δάκτυλους που γκρεμίζουν χρηματιστήριο και οικονομία, ο μέσος κάτοικος της χώρας βλέπει καλά πόσο κοντά στον γκρεμό μας έχει φέρει η υπερδιαπραγμάτευση. Ό,τι να λέμε, ό,τι και να υπογράφουμε, όσο αφήνουμε υπαρκτό κίνδυνο δραχμής, κανείς δεν θα ξεκινήσει καμία μεγάλη επένδυση, κανείς δεν θα κάνει μεγάλες αγορές -συχνά δυστυχώς δεν θα ρισκάρει καν τα λίγα κεφάλαια που έχει αποταμιεύσει, σε μια τράπεζα όπου κινδυνεύουν ανά πάση στιγμή να γίνουν βορά των τραπεζοφοβικών.

Υφεσιακά δεν είναι τα μέτρα που συμμαζεύουν το τέρας του δημοσίου, ή βάζουν τάξη στο ασφαλιστικό. Υφεσιακή είναι κάθε κυβερνητική κίνηση που μειώνει την εμπιστοσύνη και αμαυρώνει την εικόνα της χώρας, ακόμα και όταν γίνεται μόνο για λόγους επίδειξης, δήθεν χωρίς κόστος. Κάθε κυβερνητική «ανυπότακτη» δήλωση που διώχνει έστω ένα ευρώ από τις τράπεζες, κάθε αλληλοαντικρουόμενη άποψη στελεχών που προκαλεί σύγχυση, κάθε σταλινική θεωρία που αναπτύσσεται από ηγέτες κάποιας συνιστώσας, κάθε βίαιη συγκέντρωση διαμαρτυρίας που διώχνει έστω έναν τουρίστα, κάθε δέσμευση που λαμβάνουμε με σκοπό να αθετήσουμε κάποια δευτερόλεπτα μετά. Υφεσιακό είναι η χώρα μας να απομονώνεται πλήρως στην Ευρώπη, που κορυφαίος κοινοτικός αξιωματούχος αναγκάζεται να κατηγορήσει τον πρωθυπουργό μας ότι ψεύδεται, υφεσιακό είναι προφανέστατα και κάθε δευτερόλεπτο κλειστών τραπεζών ή «κεφαλαιακών ελέγχων».

Δεδομένου ότι το εθνικό μας εισόδημα άρχισε πάλι δυστυχώς να βυθίζεται και οι κοινωνικοοικονομικές αντοχές είναι στα όρια, η κυβέρνηση (σημερινή ή όποια προκύψει αύριο) θα πρέπει να αφήσει το οικονομικό βουντού και τα μικροπολιτικά παιχνίδια, για να κοιτάξει πώς θα κινηθεί η παραγωγική οικονομία της χώρας. Αντί να ξοδεύουμε όλη μας την ενέργεια στην επόμενη συμφωνία που θα υπογράψουμε, σκίσουμε, ξαναϋπογράψουμε, ξανακαταγγείλουμε, μήπως είναι ώρα απλά να σηκώσουμε τα μανίκια και ν’ αρχίσουμε την δουλειά; Να χτίσουμε την Ελλάδα που θα’πρεπε να έχουμε, αντί γι’αυτήν που κοντόφθαλμα τόσο καιρό ανεχόμασταν; Όχι για χάρη των δανειστών, αλλά για χάρη των ανέργων, των μικροεπιχειρηματιών που συνθλίβονται, των υγιώς σκεπτομένων πολιτών που υποφέρουν χωρίς να φωνάζουν, των επόμενων γενιών που τελικά θα μας κρίνουν.

Η ιδέα ότι η Ελλάδα δεν αναπτύσσεται σήμερα λόγω λιτότητας ή έλλειψης μεταρρυθμίσεων αναλογεί με έναν πολεμιστή που του κόπηκε το πόδι, και οι σαμάνοι του προτείνουν για να αναρρώσει να κόψει το τσιγάρο ή να φάει βιταμίνες. Προέχει θα έλεγα εδώ και τώρα να κλείσει το τραύμα για να μην χάνει άλλο αίμα. Αλλά χρειάζεται χωριστό κείμενο για να αναλυθούν αυτά.

* Ο κ. Γεωργανάς είναι αν. καθηγητής Οικονομικών στο City University Λονδίνου.

Πηγή: Capital