Γράφει ο Τηλέμαχος Μαράτος

Δημοσιεύθηκε στην Εστία στις 29 Αυγούστου 2015

Εάν θέλει κανείς να προσδιορίσει – με μία λέξη – ποια είναι η διαφορά της σημερινής Ελλάδος με την Ευρώπη, ή ευρύτερα, με την «Δύση», ως ιδέα, η λέξη αυτή είναι η Τιμή.

Γνωρίζω ότι πολλοί θα ενοχληθούν όταν θα διαβάσουν την μικρή ανάλυση που ακολουθεί, αλλά πριν να με χαρακτηρίσουν, θα ήθελα να τους διαβεβαιώσω ότι δεν υπολείπομαι ουδενός στην αγάπη μου για την Αρχαία Ελλάδα την οποία λατρεύω κατά θρησκευτικό τρόπο. Αλλά, «φίλτατος μεν ο Πλάτων…»

Κοινός τόπος ότι η λέξις «φιλότιμο» είναι αμετάφραστη. Από αυτό υπονοείται ότι έχουμε την αποκλειστικότητα. Όχι μόνον εμείς την κατανοούμε, αλλά, εκτός από το copyright, μόνον εμείς έχουμε αυτή την ιδιομορφία, το προνόμιον, εις το ήθος μας. Η μετάφρασις είναι απλουστάτη, όπως και η απουσία του φιλοτίμου από τα σύγχρονα ήθη. Ιδίως, και κατ΄εξοχήν, στα πολιτικά.

Η έννοια της Τιμής, όπως την αντιλαμβάνονται σήμερα στην Ευρώπη και στην Δύση – συμπεριλαμβανομένης της Ιαπωνίας – είναι Ρωμαϊκή. Η ιδέα αυτή ήταν ισχυρότερη από όλες τις αξίες (και την ίδια την ζωή του ευγενούς Ρωμαίου). Πασίγνωστες οι περιπτώσεις – βοηθουμένης- αυτοκτονίας μετά την «ατίμωση» μιάς ήττας, όπως ακριβώς έκαναν οι ευγενείς Ιάπωνες μέχρι τον Β.΄Π.Π. και μάλιστα χωρίς βοήθεια. Έτσι ακριβώς και ο τραγικός κυβερνήτης του Graff von Spee, εις το Rio de la Plata, πριν βυθίσει το πλοίο του.

Η Τιμή έλαβε μεταφυσικές διαστάσεις από τον 10 αι., και μετά, με την λατρεία της Ιπποσύνης (Chivalry) όταν συνεδέθη με την χριστιανική θρησκεία, αλλά και την αφοσίωση σε μία εξιδανικευμένη «κυρία των λογισμών» του Ιππότη – κάποτε παντρεμένη. (Λάνσελοτ κ.α) μέχρι τον τραγικό Δον Κιχώτη. Η συνήθεια της τελετουργικής κονταρομαχίας (γκιόστρα) είχε φτάσει στο Βυζάντιο πρίν από το Σχίσμα αλλά δεν εδραιώθηκε. Παρέμεινε όμως στα Επτάνησα μέχρι την Αναγέννηση, για να σβήσει βεβαίως στην Ελλάδα επί τουρκοκρατίας.

Η μονομαχία αναφέρεται στην Ιλιάδα (Γλαύκος – Διομήδης), αργότερα Χάρος – Διγενής. Στις μέρες μας, σχεδόν, ήτανε πάνδημος στην Ευρώπη, την Δύση (και την Ρωσσία) αλλά και στην Ελλάδα- υπό την επίδραση των δυτικών τρόπων, τον 19ο αι. Με όλο το τελετουργικό των μαρτύρων, πρωτοκόλλων κτλ δημοσιευμένων στις εφημερίδες. Ο αδελφός του προπάππου μου, Τηλέμαχος Μαράτος, είχε παραστεί σε μονομαχίες ως Ιατρός. Μετά τον θάνατο επιφανών μελών της κοινωνίας, η μονομαχία απηγορεύθη διά νόμου, σε όλη την Ευρώπη.

Στην Ελλάδα ο «Λόγος Τιμής» έχει κάποια ελαστικότητα. Ενώ οι αυτοκτονίες γι΄αυτόν τον λόγο είναι σπανιότατες οι φόνοι – συνήθως ακίνδυνοι για τον δολοφόνο είναι πάντοτε συχνοί και διαχρονικοί. Δεν ήταν πάντοτε έτσι. Στις αρχές του 18ου αι., το Ναύπλιο ευτυχούσε ως μέρος της επικρατείας της Γαληνοτάτης. Υποδουλώθηκε από τους Τούρκους και ο πληθυσμός εσφαγιάσθη ή πουλήθηκε σε σκλαβοπάζαρα. Μεταξύ των πωληθέντων ήταν ο Πέτρος Κατσαΐτης, συγγενής μου. Τον αγόρασε ένας Τούρκος Αγάς από την Κρήτη. Κατά την διάρκεια της δουλείας του ο Κατσαΐτης έπεισε τον Αγά ότι, εάν τον άφηνε να πάει στην Κεφαλονιά θα του έστελνε τα χρήματα που εξόδεψε για να τον αγοράσει. Με εγγύηση τον Λόγο της Τιμής του. Όπερ και εγένετο. Ο Κατσαΐτης μολονότι ελεύθερος σε Ενετικό έδαφος τα έστειλε, τηρώντας τον λόγο του. Πολλοί εκπλήσσονται όταν μαθαίνουν την ιστορία. Εν συνεχεία έγινε σπουδαίος συγγραφεύς επικών, εμμέτρων, τραγωδιών μεταξύ των οποίων την «Ιφιγένεια». Ο σπουδαίος λόγιος σκηνοθέτης – και Ληξουριώτης- Σπύρος Ευαγγελάτος ανέβασε την «Ιφιγένεια» στο Ηρώδειο, ως «Ιφιγένεια εν Ληξουρίω», κατόπιν μεγάλης μελέτης πολλών αρχείων, και των δικών μου. Είχα σχολιάσει την παράσταση στην «Καθημερινή». Υπάρχει σκίτσο του Π.Κ. με περούκα.

Η αποφυλάκισις με εγγύηση τον Λόγο του καταδίκου (Parole) είναι μέρος του Αγγλοσαξονικού δικαίου, πάντοτε. Η αθέτησις του Λόγου και παραβίασις των περιοριστικών όρων είναι σοβαρότατο αδίκημα, εκεί. Εδώ, τελευταίως, ο, (μέχρι προσφάτως) Υπουργός Δικαιοσύνης δεν φαίνεται πεπεισμένος ότι ο καταδικασμένος έπρεπε να φυλακίζεται καν. Συχνότατα αφήνεται ελεύθερος όπως ένας δολοφόνος πρό ημερών, σε επαναλαμβανόμενες παραβιασμένες άδειες, για να συνεχίσει την σταδιοδρομία του χωρίς να υποσχεθεί ότι δεν θα ξανασκοτώσει, βιάσει, ληστέψει κτλ. Επί πλέον, το κράτος δεν κρατάει «ευαίσθητα» προσωπικά του δεδομένα, όπως το DNA, διότι αυτά θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν εναντίον του κατά την επόμενη σύλληψη. Δεν γνωρίζω εάν κατά την αποφυλάκιση του επιστέφονται και τα όπλα του.

Εις την αρχή του παρόντος είχα γράψει ότι η ρίζα, και η ουσία της διαφοράς μας από την Ευρώπη είναι μία λέξη : η Τιμή. Είναι προφανές ότι μεταξύ των αντιλήψεων της, μόλις παραιτηθείσης, κυβερνήσεως, η έννοια της Τιμής ήταν άγνωστος. Πριν καν στεγνώσει η μελάνη στην υπογραφή τους, με απίστευτη αναισθησία, δηλώνουν ότι δεν έχουν πρόθεση να τιμήσουν την υπογραφή τους. Είναι υπερήφανοι, παχύδερμοι, απατεώνες.

Μην εκπλαγείτε εάν αλλάξει ο ορισμός του Grec στην επόμενη έκδοση του Larousse…