Γράφει ο Τηλέμαχος Μαράτος*

Δημοσιεύθηκε στην Εστία στις 5 Δεκεμβρίου 2015

The Fog of War by Peter Schrank

Πρέπει να ομολογήσω ότι μεγάλο μέρος της (ελλιπούς) μορφώσεώς μου το οφείλω στην τηλεόραση. Όπως επίσης και στην οθόνη του υπολογιστή, όπου είναι διαθέσιμες άπειρες πληροφορίες, για οτιδήποτε.

Η τηλεόραση είναι, βεβαίως, γεμάτη σκουπίδια. Ακόμη και στα πιο ανόητα «σήριαλ» όμως, βλέπει κανείς τις εντυπωσιακές μεγαλουπόλεις – που δείχνουν τόσο μαγικές την νύχτα σε πλάνα από ελικόπτερο – αλλά και την βρωμιά και δυστυχία στις φτωχογειτονιές. Αυτά, άλλοτε, μόνο λίγοι προνομιούχοι που ταξίδευαν είχαν δεί, και αυτοί ακόμη, σε περιορισμένη έκταση. Οι ιστορίες συχνά αφελείς και βλακώδεις, αλλά ακόμη και εκεί μάθαινε κανείς κάτι για το πολίτευμα και πως λειτουργεί ο Νόμος, όταν ακούει ότι πρέπει να διαβάσει ο αστυνομικός «τα δικαιώματα» του υπόπτου – κατά την σύλληψη π.χ. ή ότι ευρήματα ερεύνης δεν γίνονται αποδεκτά εάν δεν υπάρχει ένταλμα.

Αυτά ως προς την μόρφωση ή πληροφορία. Σημαντικότερο ίσως είναι ότι, ακριβώς όταν μία σειρά είναι αρκετά βλακώδης ώστε να θέλξει το κατώτερο επίπεδο – άρα τους περισσότερους – ακόμη και τότε, παρέχει μία «κοινή εμπειρία». Η «Κοινή εμπειρία» είναι η βάσις, ο συνδετικός ιστός κάθε κοινωνίας. Την αναζητά κανείς στην εκκλησία, στο γήπεδο, αλλά και στην αίσθηση ότι μεγάλο μέρος των συνεπιβατών στο λεωφορείο είδαν χτες το ίδιο σήριαλ και οι πρωταγωνιστές είναι οικείοι σε όλους, με το μικρό τους όνομα.

Όταν κάποιος έχει περιέργεια για περισσότερα, ονόματα, ημερομηνίες κτλ οι «μηχανές αναζήτησης» προσφέρουν ατελείωτες πληροφορίες που, άλλοτε, ο ερευνητής έπρεπε να περάσει ώρες ψάχνοντας σε εγκυκλοπαίδειες και βιβλία που είναι αδύνατον να έχει πρόχειρες. Κλείνοντας – κατ΄ ανάγκην – δηλώνω ότι στα ντοκυμανταίρ οφείλω την διαμόρφωση των απόψεών μου για την φύση και τον σεβασμό για την ζωή – σε όλες της τις μορφές – αλλά και μία βαθύτερη, πιστεύω, επισκόπηση της Ιστορίας. Πιθανόν, μία ενίσχυση των προκαταλήψεών μου, αλλά και αναθεώρηση άλλων απόψεων, ελπίζω.

Ιστορικά κανάλια, όπως το “Rai storia”, και άλλα, μας δείχνουν – κατά κόρον – ζωντανές περιγραφές από τους δύο Μεγάλους πολέμους. Τον Πρώτο και τον Δεύτερο παγκόσμιο. Και στους δύο πολέμους, όπως και στον πόλεμο του Βιετνάμ – και αλλού βλέπουμε την μεγάλη, ακατανίκητη, διάθεση επιτιθεμένων να εξαντλήσουν τον αντίπαλο εξ αποστάσεως πριν έλθουν αντιμέτωποι σώμα με σώμα. Αυτό είναι κατανοητό και πανάρχαιο.

Στον πρώτο παγκόσμιο οι στρατιώτες ήταν οχυρωμένοι σε χαρακώματα, και οι αντίπαλοι προσπαθούσαν να τους σκοτώσουν με βομβαρδισμούς με κάθε είδους βλήματα, από όλμους μέχρι την θηριώδη «Μεγάλη Βέρθα». Ο αριθμός των οβίδων ήταν αστρονομικός και ασύλληπτος. Εικόνες από τα πεδία των μαχών δείχνουν δάση ολόκληρα που έχουν μετατραπεί σε καμένα κούτσουρα και το έδαφος γεμάτο τρύπες – την μία δίπλα στην άλλη – γεμάτες λάσπη και πτώματα. Και όμως όταν οι αξιωματικοί σφύριζαν, την προκαθορισμένη ώρα, οι ταλαίπωροι φαντάροι έβγαιναν από το χαράκωμα για να πέσουν, τρέχοντας, επάνω στα πυρά των μυδραλιοβόλων.

Στον Δεύτερο παγκόσμιο, στον Ειρηνικό, τα αμερικανικά θωρηκτά και αεροπλάνα, έριξαν εκατομμύρια βόμβες σε ένα νησάκι. Το Γκουανταλκανάλ. Τόσες που απορεί κανείς πως υπήρχε ακόμη και ζωντανό έντομο στο νησί, όταν απεβιβάσθησαν οι πεζοναύτες. Και όμως, οι αμερικανοί είχαν τόσες απώλειες μέχρι να το καταλάβουν, όπως και στην Ιβο Τζίμα, ώστε οι μάχες στα νησιά αυτά έμειναν στην ιστορία του ηρωισμού, εκατέρωθεν. Προ πολλών ετών ο γενάρχης και ιδρυτής του έθνος των Ζουλού, Σάκα, (όπως είδαμε στο ωραίο σήριαλ του BBC), είχε διατάξει τους μαχητές του να κόψουν τα ακόντια στην μέση, για να μην τα πετάνε, αλλά να τα χρησιμοποιούν μόνο σε μάχες εξ επαφής. Κάθε χτύπημα ένας νεκρός αντίπαλος.

Στο Βιετνάμ οι συνεχείς πτήσεις βομβαρδιστικών δεν εξόντωσαν τους βόρειο-βιετναμέζους που όχι μόνον έβγαιναν από τα λαγούμια τους έτοιμοι να πεθάνουν μόλις τελείωνε ο βομβαρδισμός, αλλά κατόρθωναν να επικοινωνούν και να ανεφοδιάζονται με μακριές υπόγειες σήραγγες.

Στον σημερινό πόλεμο ο “πόλεμος εξ αποστάσεως” έχει πάρει σχεδόν σουρρεαλιστικές διαστάσεις. Μέσω των «μη επανδρωμένων» drones, ο “μαχητής” – εάν επιτρέπεται ο όρος – μπορεί να βρίσκεται στο “κέντρο επιχειρήσεων” σε μία δυτική Πολιτεία της Αμερικής και να παρατηρεί το “πεδίο μάχης” σε μία οθόνη. Όταν εντοπίζει στόχο ζητάει την άδεια από κάποιον αξιωματικό υπηρεσίας, πιθανόν σε άλλη ήπειρο, ή πάνω σε πλοίο, και με το πάτημα ενός κουμπιού… το μόνο που βλέπει είναι μία αναλαμπή στην οθόνη… όπως και εμείς.

Είναι πολύ αμφίβολο αν ο παρών πόλεμος εναντίον του ISIS μπορεί να κερδηθεί κατ’ αυτόν τον τρόπο. Καθώς τα θύματα των «τζιχάντις» σε διάφορα σημεία της γης θα πολλαπλασιάζονται σε εκατοντάδες και χιλιάδες, οι δυτικοί – λευκοί, χριστιανοί – θα καταλάβουν, ότι δεν είναι δυνατόν να νικηθούν αυτοί, που είναι πρόθυμοι να πεθάνουν, με πολεμικά παιχνίδια, εξ αποστάσεως. Το μόνο αποτελεσματικό όπλο είναι στρατιώτες, στο έδαφος, έτοιμοι να πολεμήσουν, για να σώσουν την ζωή μας, με έναν φρικτό, αλλά αναγκαίο, πόλεμο.

*Πλοίαρχος Ε.Ν., Συγγραφέας