Γράφει ο Don Watkins*

Δημοσιεύθηκε στο Ayn Rand Institute στις 9 Δεκεμβρίου 2015

Σκοτώνει η ανισότητα; Ο Joseph Stiglitz, ένας από τους δριμύτερους επικριτές της οικονομικής ανισότητας, το πιστεύει.  Επικαλούμενος τα ανησυχητικά ευρήματα των Angus Deaton και Ann Case που δείχνουν ότι το προσδόκιμο ζωής των μεσήλικων λευκών Αμερικανών μειώνεται, ο Stiglitz υποστηρίζει ότι:

«Η Αμερική μετατρέπεται σε μια διαιρεμένη κοινωνία – όχι πλέον μόνο ανάμεσα σε λευκούς και μαύρους αλλά και ανάμεσα στο 1% και τους υπόλοιπους και ανάμεσα στους περισσότερο και λιγότερο μορφωμένους ανεξάρτητα από το χρώμα τους. Αυτό το κενό μπορεί πλέον να μετρηθεί όχι μόνο σε εισόδημα αλλά και σε πρόωρους θανάτους. Πλέον και οι λευκοί Αμερικανοί πεθαίνουν νωρίτερα, όταν μειώνεται το εισόδημά τους» (πηγή)

Πως η μείωση των εισοδημάτων οδηγεί στη μείωση του προσδόκιμου ζωής;

Ο Stiglitz αναγνωρίζει ότι η αύξηση των πρόωρων θανάτων οφείλεται στις αυτοκτονίες, τη χρήση ουσιών και τον αλκοολισμό. «Αλλά», υποστηρίζει, «αυτές οι συνήθειες είναι συνέπειες των οικονομικών συνθηκών».

Αυτό μπορεί να είναι ή να μην είναι αληθές – ο Stiglitz δεν παρουσιάζει κανένα στοιχείο για να υποστηρίξει τον ισχυρισμό του. Αλλά αυτό που είναι σημαντικό να παρατηρήσουμε είναι το πως μεταθέτει το πρόβλημα της οικονομικής δυσπραγίας στην οικονομική ανισότητα.

Προφανώς η οικονομική δυσπραγία ενισχύει τις αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές. Αυτό όμως δεν έχει να κάνει με την οικονομική ανισότητα δηλαδή με το κενό ανάμεσα στα εισοδήματα που κερδίζουν διαφορετικά άτομα.

Ας φαντασθούμε δύο σενάρια. Στο πρώτο σενάριο, το πλουσιότερο 1% της κοινωνίας βλέπει το εισόδημα του να τριπλασιάζεται ενώ όλοι οι υπόλοιποι βλέπουν τα εισοδήματα τους να διπλασιάζονται με αποτέλεσμα να διευρύνεται η οικονομική ανισότητα. Είναι η πρόβλεψη του Stiglitz ότι το μένος της πλουσιότερης μεσαίας τάξης για τα πλούτη των διευθυνόντων συμβούλων θα την οδηγήσει στην χρήση ηρωίνης;

Δεύτερο σενάριο: όλα τα εισοδήματα μειώνονται, με το εισόδημα του πλουσιοτέρου 1% της κοινωνίας να έχει μειωθεί αναλογικά περισσότερο. Είναι η πρόβλεψη του Stiglitz ότι η μείωση που προκύπτει στην οικονομική ανισότητα θα οδηγήσει στην αύξηση του προσδόκιμου ζωής;

Όχι, αυτό δεν θα μπορούσε να το προβλέψει ο Stiglitz – κατηγορεί ξεκάθαρα τις οικονομικές δυσπραγίες που βιώνει η μεσαία τάξη τα τελευταία 15 χρόνια για την ανησυχητική τάση του προσδόκιμου ζωής. Ωστόσο το ότι τις χαρακτηρίζει ως πρόβλημα ανισότητας δεν είναι απλά ένα λάθος απροσεξίας. Είναι πρωταρχικής σημασίας στην βασική του ανάλυση για το που έκανε λάθος η Αμερική και πως θα μπορέσει να μπει στην σωστή τροχιά.

Όπως υποστηρίζει σε άλλο άρθρο, ο Stiglitz δεν πιστεύει απλά ότι υπάρχει ένα διαρκώς αυξανόμενο κενό στα εισοδήματα ανάμεσα στο 1% της κοινωνίας και σε όλους τους υπολοίπους – θεωρεί ότι αυτό το 1% θα πρέπει να κατηγορηθεί για αυτό το αυξανόμενο κενό. Θεωρεί πως “οι πλούσιοι” χρησιμοποιούν την κρατική εξουσία για να χειραγωγήσουν το σύστημα προς όφελος τους, και πως σε αυτήν ακριβώς την χειραγώγηση του συστήματος οφείλεται η στασιμότητα χαμηλότερα από την κορυφή της εισοδηματικής πυραμίδας.

Ο Yaron Brook κι εγώ αποδομήσαμε ενδελεχώς αυτήν την αφήγηση στο επερχόμενο βιβλίο μας με τίτλο “Η ισότητα είναι άδικη: Ο εσφαλμένος αγώνας της Αμερικής εναντίον της οικονομικής ανισότητας” (Equal Is Unfair: America’s Misguided Fight Against Income Inequality). Αυτό που θα ήθελα να υπογραμμίσω είναι πως ακόμα κι αν ο Stiglitz είχε δίκιο το πρόβλημα δεν θα έπρεπε να είναι η “οικονομική ανισότητα”. Αλλά μια αδικία: η χρήση της πολιτικής εξουσίας για να μείνουν άδικα πίσω στην οικονομική τους εξέλιξη ή να καταστούν θύματα εκμετάλλευσης άλλα άτομα.

Αντιμετωπίζοντας την οικονομική ανισότητα ως πρόβλημα ναρκοθετούμε την ικανότητα μας να σκεφθούμε καθαρά για οικονομικά ζητήματα διότι η οικονομική ανισότητα μπορεί να προέρχεται από δύο διαφορετικές πηγές: μπορεί να προέλθει είτε από άτομα που κερδίζουν διαφορετικά εισοδήματα είτε από αδικίες όπως η κλοπή ή η επιδίωξη της εύνοιας του κράτους.

Η σκέψη με όρους “ισότητας” αποκρύπτει αυτήν την διαφοροποίηση και μπορεί να μας οδηγήσει στο να διαπράξουμε μια φρικιαστική αδικία: να τιμωρήσουμε τους δημιουργικούς που μπορούν να κατορθώσουν τεράστια επιτεύγματα για τις αμαρτίες εγκληματιών και κρατικοδίαιτων.

*Μετάφραση του άρθρου Death By Inequality του Don Watkins.